جسم طبیعیجسم طبیعی یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به معنای جوهر قابل ابعاد ثلاثه است. ۱ - توضیح اصطلاح«جسم طبیعی» جوهری است که بتوان در آن ابعاد سه‌گانه فرض کرد. منظور از فرض تجویز عقلی است و مراد از ابعاد سه‌گانه، سه خط است که به زوایای قائمه در یک نقطه متقاطع باشند؛ به بیان دقیق‌تر، جسم جوهری (مرکب از ماده و صورت) قابل ابعاد ثلاثه است. [۳]
خوانساری، محمد، منطق صوری، ص۱۴۱.
[۶]
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق)، ج۱، ص۱۱۳.
[۷]
مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۶۲.
[۹]
ابوحامد غزالی، محمد بن محمد، معیار العلم في فن المنطق، ص۲۹۶-۲۹۷.
[۱۰]
ابن سهلان ساوی، عمر بن سهلان، البصائر النصیریه، ص۲۶-۲۷.
۲ - دیدگاه امام خمینیامام خمینی جسم طبیعی را جوهری می‌داند که در آن خطوط ثلاثه متقاطعه بر زوایای قائمه فرض شود. [۱۱]
خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی، ج۲، ص۴۲۳، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵.
امام خمینی فرق میان جسم طبیعی با جسم تعلیمی را به ابهام (اطلاق) و تعین می‌داند؛ یعنی مقادیر در جسم طبیعی به صورت ابهام در جسم تعلیمی به صورت تعین است. [۱۲]
خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی، ج۲، ص۴۹۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵.
حضرت امام برای جسم طبیعی ویژگی‌های قائل است؛ جمله:۱- تناهی: جسم قابلیت بی‌نهایت بودن را ندارد و هر چیزی هم که در جسم طبیعی حلول کند، باید ابعادش به تبع متناهی باشد. [۱۳]
خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی، ج۳، ص۱۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵.
۲- عدم شانیت جسم طبیعی برای علت: جسم طبیعی شانیت آن را ندارد که علت باشد و محال است از جسم، معلولی صادر شود. [۱۴]
خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی، ج۱، ص۴۱-۴۰، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵.
از این جهت جسم نمی‌تواند از فاعل حقیقی باشد و شیء را از عدم به وجود آورده و معطی الوجود باشد؛ زیرا جسم دارای وضع است و اگر بخواهد تاثیر کند، باید میان آن و آنچه می‌خواهد در آن تاثیر بگذارد، محاذات و مقابله حاصل شود، در حالی که فاعل حقیقی که وجود عطا می‌کند، اگر جسم باشد، باید با معلول خود، وضع و محاذات داشته باشد، ولی چیزی هنوز اعطا نشده تا محاذاتی برقرار شود. [۱۵]
خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی، ج۲، ص۲۶-۲۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵.
۳- مرکب بودن همه اجسام: تمام اجسام عالم طبیعت، مرکب از ماده و صورت هستند و در جسمیت خالص نیستند. [۱۶]
خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی، ج۱، ص۲۳۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵.
۴- حادث بودن جسم: اجسام از حیث ذات و صفات، صورت و هیولی حادث هستند؛ زیرا اجسام از حیث جوهر متحد هستند و از جهت اعراض به طریق اولی حادث و متجدد هستند و اصل جسم نمی‌تواند قدیم بالذات باشد. [۱۷]
خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی، ج۲، ص۵۳۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵.
[۱۸]
خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی، ج۲، ص۵۴۰، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵.
[۱۹]
خمینی، روح الله، دانشنامه امام خمینی، ج۴، ص۸۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰.
۳ - مستندات مقالهدر تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است: • خوانساری، محمد، منطق صوری. • ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق). • مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد. • سبزواری، ملاهادی، شرح المنظومة. • ابوحامد غزالی، محمد بن محمد، معيار العلم في فن المنطق. • ابن سهلان ساوی، عمر بن سهلان، البصائر النصیریه. • حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید. • خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس. • ابن سهلان ساوی، عمر بن سهلان، البصائر النصیریه. ۴ - پانویس۵ - منبع• پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «جسم طبیعی»، تاریخ بازیابی۱۳۹۵/۱۲/۱۴. • دانشنامه امام خمینی، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰ شمسی. رده‌های این صفحه : دیدگاه های فلسفی امام خمینی
|